Οι βιασμοί κρατουμένων στις αντρικές φυλακές είναι ένα φαινόμενο για το οποίο αυτοί που μιλούν δεν γνωρίζουν ακριβώς τι συμβαίνει κι αυτοί που γνωρίζουν, σιωπούν. Οι άγραφοι νόμοι που ισχύουν στη φυλακή καθιστούν επικίνδυνη την καταγγελία ενός βιασμού, με αποτέλεσμα και την αδυναμία καταγραφής περιστατικών. Επικρατεί ένα είδος «ομερτά», μία σιωπή γύρω από το συγκεκριμένο ζήτημα, γι' αυτό και μερικοί από αυτούς που θέλησαν να μου μιλήσουν, δέχτηκαν να το κάνουν ανώνυμα.
Η αφορμή για να αρχίσω να ψάχνω το θέμα στάθηκε το πρόσφατο περιστατικό καταγγελίας βιασμού στο Ίδρυμα Αγωγής Ανηλίκων Αρρένων στο Βόλο, ένα ίδρυμα ελευθέρας διαβίωσης στο οποίο στεγάζονται περίπου 45 άτομα. Σύμφωνα με τις καταγγελίες, δύο ανήλικα αγόρια, ηλικίας 15 και 16 χρόνων, δέχτηκαν επίθεση στις τουαλέτες από συγκρατούμενούς τους, γεγονός που αντιλήφθηκε ο νυχτερινός φύλακας. Η ιατροδικαστική εξέταση δεν έχει ολοκληρωθεί ώστε να πιστοποιηθεί αν ήταν βιασμός ή απόπειρα βιασμού, όπως προκύπτει από τις τελευταίες πληροφορίες, όμως η έλλειψη προσωπικού και η ύπαρξη μόνο μίας κοινωνικής λειτουργού κι ενός μόνο φύλακα καθιστά αδύνατη την πρόληψη και την αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων. Ενδεικτικό είναι ότι ένα μήνα πριν, ανάλογο περιστατικό κακοποίησης από τρία άτομα, έναν 14χρονο, έναν 16χρονο κι έναν 17χρονο είχε καταγγείλει 14χρονος τρόφιμος του ίδιου Ιδρύματος. Κι' αν αυτά συμβαίνουν σε ένα ίδρυμα ανηλίκων, τι μπορεί να συμβαίνει σε μία μεγάλη φυλακή ενηλίκων;
Το να καταγγελθεί ένας βιασμός είναι πολύ δύσκολο ακόμα κι εκτός φυλακής. Πόσο μάλλον σε ένα σύστημα που λειτουργεί με τους δικούς του άγραφους και σκληρούς νόμους. Σύμφωνα με κοινωνική λειτουργό που έχει εργαστεί στην Ψυχιατρική Πτέρυγα των φυλακών Κορυδαλλού φαινόμενα βιασμού δεν έχουν καταγραφεί: «Εμείς δεν είχαμε αντιμετωπίσει καμία περίπτωση καταγγελίας βιασμού μέσα στις φυλακές. Τέτοια φαινόμενα ακόμα κι αν γίνονται δεν καταγγέλλονται».
Ο Μιχάλης Ξιφαράς είναι κοινωνικός λειτουργός και υπεύθυνος του προγράμματος φυλακών στη Μονάδα Απεξάρτησης 18 ΆΝΩ κι αυτό που έχει σαν εικόνα από τις φυλακές είναι ότι βιασμοί συμβαίνουν, και συμβαίνουν με κύριο σκοπό την τιμωρία. Μία τιμωρία επί της τιμωρίας ουσιαστικά, αν σκεφτεί κανείς ότι οι κρατούμενοι έχουν ήδη τιμωρηθεί με τον εγκλεισμό τους. Μία τιμωρία με βάση όχι τον εσωτερικό κανονισμό, αλλά τους άγραφους νόμους της φυλακής: «Είναι δύσκολο να μιλήσουν και να ανοιχτούν για αυτό το φαινόμενο, είναι πράγματα που οι κρατούμενοι δεν υπάρχει περίπτωση να τα πουν. Υπάρχει όρκος σιωπής μέσα στη φυλακή. Βιασμοί γίνονται μόνο για τιμωρία και τα θύματα συνήθως είναι αυτοί που δεν υπακούουν ή που οι συγκρατούμενοί τους φοβούνται ότι συνεργάζονται με τις αρχές».
Πρώην κρατούμενος στις φυλακές Κορυδαλλού έχει αντίθετη άποψη κι όπως μου εξηγεί: «Αν κάποιος δεν συμμορφώνεται στους άγραφους νόμους της φυλακής η τιμωρία δεν είναι ο βιασμός. Γιατί να τον βιάσεις; Αυτά δεν γίνονται στην Ελλάδα, όπως βλέπεις στις αμερικάνικες ταινίες. Θα του κόψεις τη γλώσσα, κάνα δάχτυλο, θα ασκήσεις άλλου είδους βία πάνω του, δεν θα τον βιάσεις. Αν στη φυλακή μαθευτεί ότι κάποιος βίασε κάποιον, θα βρεθεί κρεμασμένος ο βιαστής. Αυτό που λένε ότι "πρόσεχε στη φυλακή μη σου πέσει το σαπούνι και σκύψεις", δεν ισχύει. Δεν υπάρχει ο φόβος του βιασμού. Ήμουν πολύ καιρό μέσα, θα το είχα αντιληφθεί αν γινόντουσαν βιασμοί. Τώρα το να θέλει κάποιος να κάνεις σεξ μέσα στις αντρικές φυλακές και να βρει τον τρόπο ή να βγαίνει στην πορνεία εντός της φυλακής για να πάρει τη δόση του, ε αυτό είναι άλλο ζήτημα».
Η Μαρία Μουδάτσου, δικαστική ψυχολόγος από την PRAKSIS υποστηρίζει ότι:«Δεν έχει υπάρξει περιστατικό που να έχει καταγγείλει βιασμό, οπότε δεν υπάρχει κάποια πληροφορία σχετική, καταγεγραμμένη αυτή τη στιγμή που να μπορούμε να τη δώσουμε. Ωστόσο, υπάρχουν κατά καιρούς μαρτυρίες που δεν μιλάνε για βιασμό, μιλούν για βία γενικότερα μέσα στη φυλακή. Θεωρώ ότι δύσκολα αν έχει υπάρξει περιστατικό θα πάει κάποιος να το καταγγείλει. Το ότι υπάρχει βία μέσα στη φυλακή το γνωρίζουμε με βάση τις μαρτυρίες. Το αν φτάνουν στο σημείο του βιασμού, είναι κάτι που δεν μπορούμε να ξέρουμε. Μπορεί να είναι μία μορφή τιμωρίας, μπορεί να είναι μία ερωτική ανάγκη, αλλά δεν ξέρουμε, και νομίζω ότι αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα δεν είναι κάποιος σε θέση να πει ότι αυτό συμβαίνει στις φυλακές ξεκάθαρα. Εγώ αυτό που μπορώ να πω είναι ότι δεν ξέρω τι συμβαίνει, γιατί δεν υπάρχει καταγεγραμμένη πληροφορία. Υποθέτω όμως ότι αν έχει υπάρξει βιασμός από κρατούμενο σε κρατούμενο, επειδή η φυλακή έχει τους δικούς της κανόνες, αν το καταγγείλει μετά θα είναι πολύ δύσκολη η θέση του εκεί μέσα. Και υπάρχει και στιγματισμός μετά από όλο αυτό. Εδώ δεν είναι εύκολο να καταγγελθεί ένας βιασμός κι εκτός φυλακής, πόσο μάλλον μέσα στη φυλακή».
Αν σκεφτούμε και το τι επικρατεί εκτός φυλακής για το φαινόμενο του βιασμού σε ενήλικες άντρες θα δούμε ότι ενώ υπάρχουν οργανώσεις και καμπάνιες κατά της σεξουαλικής κακοποίησης σε γυναίκες και παιδιά, στην Ελλάδα το θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης σε άντρες αποτελεί ταμπού. Όπως παρατηρεί και η Μαρία: «Στις φυλακές δεν υπάρχει υποστηρικτικό πλαίσιο. Δεν υπάρχουν αρκετοί ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί για να απευθυνθούν οι κρατούμενοι, ούτε ανάλογα προγράμματα μέσα στις φυλακές. Οι φυλακές αντιμετωπίζονται από το κράτος σαν ο τελευταίος τροχός της αμάξης. Κι έτσι φτάνουμε στο σημείο το έγκλημα να γεννάει κι άλλο έγκλημα».
Στις φυλακές και τα ιδρύματα ανηλίκων η εικόνα που μου μεταφέρει ψυχολόγος που έχει εργαστεί είναι αντίστοιχη, ειδικά αν σκεφτούμε ότι έχουμε να κάνουμε με άτομα που βρίσκονται στην ιδιαίτερη περίοδο της εφηβείας: «Στις φυλακές ανηλίκων τα παιδιά δεν μπορούν να αποκαλύψουν κάτι γιατί φοβούνται. Όμως έχουμε την εικόνα ότι οι βιασμοί στήνονται για καλωσόρισμα, κάπως σαν καψόνι, μέσα από τις συμμορίες και συνδέεται και με τη χρήση ουσιών. Κανείς όμως δεν μπορεί να σου πει με σιγουριά ότι έτσι τους υποδέχονται στη φυλακή. Μπορεί να είναι κι ένας τρόπος να σπάσουν τον τσαμπουκά κάποιου που το παίζει μάγκας, πολλά παιδιά που είναι χρήστες μπορεί να μπαίνουν σε μια τέτοια διαδικασία για να βρουν τη δόση τους, κανείς δεν ξέρει με ακρίβεια γιατί κανείς δεν έχει έρθει να σου πει ότι τον βίασαν. Κι αν ρωτήσουμε κάποιο παιδί αν το έχουν βιάσει, δεν θα απαντήσει, διότι φοβάται ότι μπορεί να τον χτυπήσουν ή να τον σκοτώσουν. Όλη η φυλακή λειτουργεί με διαφορετικούς κώδικες και για να κάνεις τους ανήλικους να σου μιλήσουν για οποιοδήποτε θέμα πρέπει να είσαι πολύ καιρό μέσα, να μιλάς μαζί τους και να σε εμπιστευτούν. Δεν φοβούνται «τους έξω», αλλά το πώς θα τους αντιμετωπίσουν οι συγκρατούμενοί τους.
Τα παιδιά αντιμετωπίζουν την τιμωρία πολύ ενοχικά. «Ε εντάξει εδώ φυλακή είναι, αυτά συμβαίνουν», λένε».
Μόνο και μόνο το γεγονός ότι ελάχιστοι δέχτηκαν να μου μιλήσουν επωνύμως γι' αυτό το θέμα, δείχνει ότι το ζήτημα της σεξουαλικής κακοποίησης των ανδρών παραμένει ακόμα ταμπού. Η πραγματικότητα όμως είναι πως η σιωπή είναι ο πιο ισχυρός σύμμαχος στο έγκλημα.
vice.com/gr
